ΑΡΤΕΜΙΣ ΒΑΦΥΡΑ ΣΤΟ ΔΙΟΝ

Το Δίον υπήρξε ιερή πόλη και από τα χρόνια του προοδευτικού βασιλιά Αρχέλαου της Μακεδονίας, εκπολιτιστικό κέντρο εφάμιλλο της Ολυμπίας και των Δελφών. Έτσι, χαρακτηριστικό της πόλης ήταν οι ναοί και πλήθος γλυπτών και αγαλμάτων. Εκεί μετά τη μάχη της Χαιρώνειας το 338 πΧ. θυσίασαν από κοινού Φίλιππος και Αλέξανδρος (σκηνή από κοινού θυσία των μεγίστων Μακεδόνων, αποκαλύφθηκε στο μνημείο Καστά στην Αμφίπολη).

Το Δίον είναι ένας μαγευτικός τόπος στην Πιερία, στο σημείο ακριβώς που σβήνουν οι ανατολικές υπώρειες του Ολύμπου και αναβλύζουν εκατοντάδες πηγές με κρυστάλλινο νερό. Από εκεί ξεκινούσε και ο Βαφύρας, το αρχαίο ποτάμι, που στα πεντακάθαρα νερά του λούζονταν οι Νύμφες. Ο Βαφύρας ήταν ένας ναυσίπορος ποταμός που έδενε με τη θάλασσα, επιτρέποντας έτσι στο Δίον να είναι λιμάνι. Το ποτάμι αυτό ήταν γνωστό στην αρχαιότητα όχι μόνο γιατί ήταν πλωτό, όπως αναφέρει ο Παυσανίας, αλλά και  γιατί συνδεόταν στενά με το μύθο του Ορφέα. Σύμφωνα με την παράδοση, μετά το θάνατο της Ευρυδίκης ο Ορφέας συμπεριφερόταν με περιφρόνηση στις γυναίκες. Αρνούνταν λοιπόν να τις μυήσει στα μυστήριά του και με τη μουσική του μάγευε τους άνδρες της περιοχής, οι οποίοι παραμέλησαν τις γυναίκες τους. Μαινόμενες αυτές, στους πρόποδες του Ολύμπου και όχι μακριά από το Δίον, σκότωσαν τον Ορφέα. Κατόπιν θέλησαν να πλύνουν τα ματωμένα χέρια τους στον ποταμό Ελικώνα που έρρεε στη χαράδρα του Ολύμπου. Το ποτάμι απέφυγε το μίασμα και χάθηκε μέσα στη γη για να ξαναβγεί στην επιφάνεια στο Δίον με άλλο όνομα (Βαφύρας). Έτσι ερμηνεύει ο μύθος το γεωλογικό φαινόμενο της εξαφάνισης του νερού στη χαλικώδη κοίτη της χαράδρας και την επανεμφάνισή του στις πηγές του Δίου. Το όνομα του ποταμού Βαφύρα έχει ετυμολογική σχέση με το «βάφω» ή «χρωματίζω βυθίζοντας σε υγρό», έννοιες που παραπέμπουν στη μυθολογική αιτία εξαφάνισης του ποταμού κάτω από το έδαφος (Παυσ. 9.30.8).

ΕΙΚΟΝΑ: Το ακέφαλο άγαλμα της Αρτέμιδος Βαφύρας, όπως βρέθηκε στο ιερό της θεάς δίπλα στον ποταμό.

           Είναι πραγματικά ατυχία που το Δίον κατά τα Ελληνιστικά χρόνια, δεν έκοβε αυτόνομα νομίσματα. Θα μπορούσαμε τότε με βάση αυτά, να γνωρίσουμε πολλές πτυχές της πόλης που τώρα παραμένουν άγνωστες. Αυτό άλλαξε επί Ρωμαιοκρατίας. Η πόλη σαν αποικία των Ρωμαίων πλέον (COLONIE), έκοψε αυτόνομα (είναι αυτά που αναφέρονται στην πόλη, χωρίς αναφορά στον αυτοκράτορα) και αυτοκρατορικά νομίσματα.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΝΟΜΙΣΜΑ

(του ερευνητή νομισματολόγου Αστέριου Τσίντσιφου)

      Στα ελάχιστα αυτόνομα νομίσματα του Δίου, συμπεριλαμβάνεται και ένα που είναι πραγματικός θησαυρός. Πρόκειται για το νόμισμα της Αρτέμιδος Βαφύρας.

 

Χάλκινο νόμισμα διαμέτρου 15 χιλ. και βάρους 2,5 γρ. κομμένο μεταξύ του 31 και 27 πΧ.. Μπροστά έχει την Άρτεμη να τοξεύει με την λατινική επιγραφή DIANA BAPHYRA. Πίσω έχει άροτρο, με την επίσης λατινική επιγραφή COL DIENSIS.

      Το άρθρο κάνει πρόταση στην αρχαιολογική υπηρεσία, να ψάξει στα υπόγειά της και να βρει ένα νόμισμα της Αρτέμιδος Βαφύρας και δίπλα στο άγαλμα να το εκθέσει στο μουσείο του Δίου. Ο λόγος είναι απλός και ισχύει σε εκατοντάδες άλλες ίδιες περιπτώσεις. Το νόμισμα σε κάθε περίπτωση μεταφέρει πολλαπλάσιες πληροφορίες και θα το δούμε στην πράξη ευθύς αμέσως. Πριν από οτιδήποτε, εντύπωση προκαλεί το άγαλμα σε σχέση  με την παράσταση του νομίσματος, στα οποία η στάση είναι ίδια. Είναι φυσικά η στάση τόξευσης, την οποία στο νόμισμα την βλέπουμε ολοκληρωμένη. Ο τόπος εύρεσης του αγάλματος, που ήταν οι όχθες του Βαφύρα, το χαρακτήρισαν. Ενδεχομένως από αυτό δόθηκε η ονομασία. ‘Όμως η επιγραφή DIANA BAPHYRAS στο νόμισμα το επιβεβαιώνει απόλυτα. Χωρίς αμφιβολία η απόδειξη του νομίσματος είναι πιο άμεση.

      Έχοντας το νόμισμα δυο όψεις, οι πληροφορίες δεν σταματούν εδώ. Πόσοι ξέρουν ότι το Δίον ορίσθηκε από τους Ρωμαίους να είναι αποικία τους; Ακόμα, ποιος ξέρει τι χαρακτήριζε τις Ρωμαϊκές αποικίες; Ψιλά γράμματα της ιστορίας θα έλεγε κάποιος, που όμως και σ’ αυτά επιλαμβάνεται το νόμισμα της Αρτέμιδος. Η επιγραφή πίσω (COL DIENSIS) ονομάζει το Δίον αποικία. Η Λατινική γραφή ήταν χαρακτηριστικό μόνο των αποικιών. Αντίθετα, η Ελληνική γραφή που ήταν επικρατούσα, χαρακτήριζε όλα τα άλλα νομισματοκοπία. Το άροτρο που απεικονίζεται πίσω, συμβολίζει τον αγροτικό χαρακτήρα των αποικιών γενικότερα, αφού εκεί στους αποίκους γίνονταν διανομή γαιών (Χωραφιών).