Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ

 Βλέποντας ένα νόμισμα, αισθάνεται κανείς ότι βρίσκεται σε απευθείας σύνδεση με τον αρχαίο κόσμο. Είναι ένα συναίσθημα, που ελάχιστα άλλου είδους ευρήματα δημιουργούν. Απαραίτητη προϋπόθεση βέβαια, είναι η σωστή ερμηνεία των νομισματικών παραστάσεων. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι παραστάσεις είναι κάτι σαν συμπυκνωμένη ιστορία, που αφού ερμηνευθεί, ξετυλίγεται μπροστά μας. Είναι κρίμα που αυτή τη μαγεία έως σήμερα, κανένας δεν κατάφερε να την απεγκλωβίσει πρώτα και μετά να την διαδώσει. 

Παράδειγμα στη θεωρία μας, θα φέρουμε νόμισμα από τα χρόνια του αυτοκράτορα Καρακάλλα (211 – 217 μΧ.). Τότε επέτρεψε αυτός, να λατρεύεται ο Αλέξανδρος στη Μακεδονία, ισάξια του αυτοκράτορα. Η λατρεία του μεγάλου στρατηλάτη, έδωσε στο πίσω μέρος των νομισμάτων, πάνω από 50 διαφορετικές παραστάσεις. Στο εμπρός μέρος είχαν όλα την κεφαλή του Αλεξάνδρου με το όνομά του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ή ΑΛΕΞΑΝΔΟC.

                                 

Η προσωποποιημένη ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ κάθεται θλιμμένη και ανήμπορη. Τότε έρχεται η Νίκη, φέρνοντάς της ασπίδα και περικεφαλαία. Στην ασπίδα απεικονίζεται το ενδοξότερο τέκνο της Μακεδονίας, έφιππο να εφορμά, ενώ η περικεφαλαία που θα βάλει στο κεφάλι της η Μακεδονία, θα την κάνει ισάξια της προσωποποιημένης Ρώμης, που πάντα απεικονίζεται με περικεφαλαία. Η Νίκη που μόνο αυτή γνώρισε ο Αλέξανδρος, ήταν η καταλληλότερη γι αυτό. Έτσι αντιλήφτηκε και παρουσίασε ο αρχαίος χαράκτης, το γεγονός έναρξης της λατρείας του Αλεξάνδρου στη Μακεδονία.Το νόμισμα είναι τόσο σπάνιο, ώστε δεν είναι καν βιβλιογραφημένο. Πόσα άραγε σαν αυτό, που δεν γίνονται αντιληπτά, κουβαλούν την ιστορία τους μόνο γι αυτόν που τα κατέχει;     

ΣΠΑΝΙΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ - αγκινάρα

     Η αγκινάρα είναι φυτό ιθαγενές των χωρών της Κεντρικής και της Δυτικής Μεσογείου και γράφεται ότι μετεφέρθη στην Ανατολική Μεσόγειο περίπου το 500 π.Χ. Εκτός από την πλούσια διατροφική της αξία, η αγκινάρα χρησιμοποιείται και ως φάρμακο, αφού βοηθά στην αντιμετώπιση πολλών παθήσεων. Από την αρχαιότητα ακόμη χρησιμοποιούνταν για την πέψη των λιπαρών τροφών, αλλά και για τη δυσκοιλιότητα, αφού είναι πλούσια σε φυτικές ίνες. Τα συστατικά της αγκινάρας είναι χολαγωγά διουρητικά και έχουν την θεραπευτική ιδιότητα να απομακρύνουν την χοληστερίνη από το αίμα. Επίσης η αγκινάρα, θεωρείται ότι είναι κατά της αρτηριοσκλήρυνσης και της ανεπάρκειας συκωτιού. Είναι ακόμα τονωτική, κατά των διαλειπόντων πυρετών, κατά του τεταρταίου πυρετού, κατά της υδρωπικίας, κατά των παθήσεων του συκωτιού και κατά των ρευματισμών. Έχει επίσης ιδιότητες κατά της πέτρας των νεφρών, κατά του ίκτερου και είναι επίσης καρδιοτονωτική και καθαριστική του αίματος.

1

2

      Διαβάζοντας αυτά, αντιλαμβανόμαστε ότι πρόκειται για μια καταπληκτική τροφή, που είναι άγνωστο αν όντως μεταφέρθηκε το 500 πΧ. στον Ελλαδικό χώρο. Αλλού γράφεται ότι υπήρχε από το 1000 πΧ. και ένας θεός ξέρει τι άλλο. Όμως η μοναδική άμεση απόδειξη που δεν χωρά αμφισβήτηση είναι το νόμισμα. Ποτέ κανείς δεν αντιλήφθηκε ότι η αγκινάρα απεικονίζονταν σε νομίσματα. Στο νόμισμα Νο 2 του 500 πΧ., απεικονίζεται η αγκινάρα πάνω από το σταφύλι. Αγκινάρα και σταφύλι μαζί, σαν σύμβολο πλέον, βρίσκονται στο νόμισμα Νο 1. Αυτές είναι οι μοναδικές απεικονίσεις της αγκινάρας σε νομίσματα του Παγγαίου, που αν μη τι άλλο, πιστοποιούν την καλλιέργειά της εκεί.

      Αναγνωρίζοντας τον τόπο κοπής των νομισμάτων, εντοπίζουμε και τον τόπο καλλιέργειας της αγκινάρας, που ήταν στην ανατολική Βισαλτία και στα νοτιοανατολικά της Κερκινίτιδος λίμνης. 

ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΙ

Η Ποσειδωνία στη Χαλκιδική και οι Ποσειδώνιοι άποικοι στο Παγγαίο είναι άγνωστα κεφάλαια της ιστορίας. Γι’ αυτό φρόντισε η «υποτιθέμενη» ανυπαρξία νομισμάτων τους. «Ειδικοί» του μακρινού παρελθόντος, με αφορμή το μονόγραμμα (Π) ή το δίγραμμα (Π Ο) που υπήρχε στο πεδίο νομισμάτων (νο 1), χαρακτήρισαν αυτά Ποτιδαϊκά. Θα έπρεπε κάποια απλά πράγματα, που δεν απαιτούσαν ιδιαίτερες γνώσεις νομισματικής, να μη διαφύγουν της προσοχής. Η Ποτίδαια σαν Κορινθιακή αποικία που ήταν, δεν θα έπρεπε να κόβει νομίσματα σε Σαμιακό (Αττικοευβοϊκό) πρότυπο. Η θεματολογική ανακολουθία που προέκυψε με τα ενεπίγραφα Ποτιδαϊκά νομίσματα αργότερα, δεν θα έπρεπε να υπάρχει. Το αν η Ποτίδαια τον 5ο π.Χ. αιώνα, εν μέσω των προβλημάτων της, κατάφερε να οργανώσει νομισματοκοπία του μεγέθους που εμφανίστηκε να έχει, θα έπρεπε τουλάχιστον να προβληματίσει.

                                                                     1

                                                                                  2

Όταν προ ετών, σε ανακάλυψη νομίσματος το δίγραμμα έγινε τρίγραμμα, θα περίμενε κανείς να αποκατασταθεί επιτέλους η αλήθεια. Και αν το Π Ο Σ (νο 2) ήταν δύσκολο να οδηγήσει στην Ποσειδωνία, έπρεπε τουλάχιστον τα Ποτιδαϊκά νομίσματα να αποχαρακτηρισθούν. Μέχρι τη στιγμή όμως που γράφτηκαν αυτές  εδώ οι γραμμές, τίποτα δεν συνέβη.

Η ύπαρξη των Ποσειδωνίων είναι συνδεδεμένη με διάφορα ερωτηματικά, που αφορούν την μητρόπολή τους, την διαδρομή τους στο Παγγαίο, αλλά και τις σχέσεις που εμφανίστηκαν να έχουν με Χαλκιδαίους, Ευρυδικαίους και Οδρύσες εκεί. Χωρίς αμφιβολία, το ιερό του Ποσειδώνα πλησίον της Μένδης στη Χαλκιδική, σχετιζόταν με τους Ποσειδώνιους. Δεν είναι μόνο η ονομασία που μας προδιαθέτει γι’ αυτό. Κοινά χαρακτηριστικά στη νομισματοκοπία τους με αυτή των Μενδαίων που ήταν γείτονες, δείχνουν συνεργασία. Στα Ελληνιστικά χρόνια κόπηκε αυτόνομο νόμισμα πόλεως στην ίδια περιοχή, με την επιγραφή ΕΥΡΥΔΙΚΑΙΩΝ. Αυτό δείχνει ότι η πόλη Ευρυδίκαια που υπήρχε εκεί ήταν αξιόλογη. Αν αυτό συνδυαστεί. με την από κάποια στιγμή και μετά, μίξη των νομισματικών θεμάτων σε Ποσειδώνιους και Ευρυδικαίους, τότε πιθανότατα αυτοί συμβίωναν στην Ευρυδίκαια που είχε και συνέχεια στο χρόνο. Το φαινόμενο συμβίωσης δυο φυλών στην ίδια πόλη, με διαφορετική θεματολογία στη νομισματοκοπία τους, έχει κι άλλα παραδείγματα ( Άργιλος, Άκανθος).

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Σταματήστε να ονομάζετε τα Ποσειδωνίων νομίσματα Ποτιδαϊκά. Η Ποτίδαια έχει τα δικά της ξεχωριστά νομίσματα. Το νόμισμα μιας αρχαίας πόλης, είναι αυτό που την αναδεικνύει. Ξεθάψτε την Ποσειδωνία και διαδώστε την δική της ιστορία.  

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΙ ΚΥΖΙΚΟΣ

 Δεν ήταν μόνο η Μακεδονία που από την πρωτεύουσά της Βέροια και μέσα από τα νομίσματα (νο 1,2), εξέφραζε την λατρεία του Αλεξάνδρου. Ήταν και η Κύζικος στη μακρινή Μυσία (νο 3,4), εκεί όπου στο Γρανικό ποταμό ο μέγας στρατηλάτης στην εκστρατεία κατά των Περσών, έδωσε και κέρδισε την πρώτη του μάχη. Δυστυχώς όμως αρχαιολόγοι που είναι κάκιστοι νομισματολόγοι, δίνουν την κάτωθι περιγραφή (3) σε αυτόνομα νομίσματα της Κυζίκου.

1

 2

3

4

(3) MYSIA, Cyzicus. Pseudo-autonomous issue. Time of Valerian I and Gallienus, AD 253-268. Æ (25mm, 7.59 g, 6h). Diademed head of the founder of Cyzicus right / Small altar between two flaming torches entwined with serpents.

      Θα έπρεπε να προσέξουν, ότι παρά την επιγραφή Κ Υ Ζ Ι Κ Ο C, το πρόσωπο που απεικονίζεται είναι του Αλεξάνδρου. Για τους Κυζικινούς ήταν ύψιστη παραχώρηση να προσωποποιήσουν κάποιον στον ιδρυτή της πόλης τους. Ο Αλέξανδρος ήταν γι αυτούς ο απελευθερωτής της Κυζίκου και δεν το ξέχασαν παρά τους αιώνες που πέρασαν. Γιόρταζαν τα ΟΛΥΜΠΙΑ προς τιμήν του μεγάλου στρατηλάτη, ακριβώς όπως και οι Μακεδόνες στη Βέροια (νο 2). Τα νομίσματα αυτά (νο 3,4) έπρεπε να χρονολογηθούν παράλληλα με τα Μακεδονικά. Όσο δηλαδή η φανερή λατρεία του Αλεξάνδρου ήταν επιτρεπτή από τους Ρωμαίους (217 – 249 μΧ). Ο περιγράφων του νομίσματος δεν έκανε καμιά αναφορά στο φίδι κάτω από το λαιμό (νο 3). Όφειλε να μπορεί να το συσχετίσει με το αντίστοιχο στο Μακεδονικό νόμισμα νο 1. Έτσι όχι μόνο δεν θα πρόσθετε μια ακόμα στρέβλωση στην ιστορία, αλλά θα πρόσθετε και νέα δεδομένα σε αυτή. Όμως όπως θα έλεγε ο ίδιος αν ερωτούνταν, αρχαιολόγος είμαι και όχι νομισματολόγος. Απάντηση όμως του έδωσε πριν 120 χρόνια ο αείμνηστος Σβορώνος, που ισχυρίστηκε ότι όποιος δεν επωφελείται των νομισματικών φώτων, είναι κακός αρχαιολόγος.

      Είναι αλήθεια, ότι δεν θυμάμαι να παρουσιάστηκε ποτέ νομισματικό αποδεικτικό υλικό, σε καμιά αρχαιολογική αποκάλυψη. Η ανασκαφή της Αμφίπολης δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Πιθανότατα κατά τον Σβορώνο, κακοί αρχαιολόγοι – κακές αποκαλύψεις.   

ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ ΧΙΛΙΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

 The big importance of the Ennea Odoi was revealed by the fact that very early the gold coin was minted, when the same thing did only the Fagre, which was a Ionic center and the Thasians in the Orreskeia. First choice for the topic was the sphinx, which was closely connected to the Dionysos worship, whose center was the Ennea Odoi.   Immediately  followed the monetary issue with the cattle, which belonged generally to the Edones. The Ennea Odoi residents chose the cow alone or together with the suckling calf.  These two issues together with the herons of the port of the Ennea Odoi covered the entire spectrum of subdivisions.

The sphinxes which were unearthed in the recent excavations in Amphipolis, simply connect the Hellenistic years to the coins found as belong to the 6^th century BC. Dionysos and devotion to him together with his followers, the sphinxes were contemporary themes on coins at the time.

The maenads found during the excavations are clear proof relating to the existence of the Dionysos temple, as shown on coins found earlier in the same area.

ΤΡΙΠΟΔΕΣ ΕΔΩ ΤΡΙΠΟΔΕΣ ΕΚΕΙ

      Υπήρξε μια εξαιρετική προσέγγιση, σε σχέση με άλλες φυσικά, για την ανασκαφή της Αμφίπολης από τον Antonio Corso. Σε κάποια σημεία βέβαια, όπως θα δούμε στο απόσπασμα παρακάτω, πέρα από το ερώτημα για τον Ηφαιστίωνα, προκύπτουν και  κάποια άλλα ερωτήματα.  

      ………..Ναι στην ζωφόρο υπάρχουν τέτοια στοιχεία που δηλώνουν ότι υπήρχε λατρεία, του Διονύσου του Ζαγρέα, υπάρχει όμως και οι τρίποδες που δηλώνουν ότι το Ηρώο του Ηφαιστίωνα ήταν συνδεδεμένο με τον Δελφικό Απόλλωνα. Συνυπάρχουν ο Απόλλωνας και ο Διόνυσος…….

      Πολύ σωστά, στη ζωφόρο υπάρχουν όλα τα απαραίτητα στοιχεία που δηλώνουν ότι εκεί υπήρχε λατρεία του Διονύσου. Ας ανατρέξουμε σε αυτά. Θυσία προς τιμήν του Διονύσου, αφού το θυσιαζόμενο ζώο είναι κατσίκα. Αυτή γίνεται από κενταύρους, που είναι ακόλουθοι του Διονύσου. Την τελετή παρακολουθεί και προστατεύει σφίγγα, που κι αυτή ανήκει στον Διονυσιακό κύκλο. Η παράσταση από μεριάς Διονύσου συμπληρώνεται με υδρίες κρασιού και έναν τρίποδα που παραπέμπει ευθέως στο μαντείο του Διονύσου. Αυτά όσον αφορά τα μέχρι τώρα κομμάτια της ζωφόρου που παρουσιάστηκαν. Η εμφάνιση περαιτέρω του ίδιου του Διονύσου, μαινάδων, αλλά και σατύρων, δεν αποκλείεται.

      Προκύπτει από το παραπάνω απόσπασμα το ερώτημα. Γιατί ο τρίποδας της ζωφόρου να συνδέεται με τους Δελφούς, όταν το τοπικό μαντείο του Διονύσου εκφράζεται με αυτόν στη διαχρονική νομισματοκοπία της ευρύτερης περιοχής (νο 1,2,3);  Έως και οι Ρωμαίοι Βρούτος και Κάσσιος, στη σύντομη παρουσία τους στο Παγγαίο, δεν παρέβλεψαν το μαντείο (νο 4,5). Οπωσδήποτε κανένας από αυτούς δεν είχε το νου του στον Δελφικό Απόλλωνα, ούτε και η συνύπαρξη, όπως αναφέρει το ίδιο απόσπασμα, ήταν απαραίτητη.   

1

                                                                                2

                                                                                3

                                                                             4

                                                                              5

      Ο τρίποδας λοιπόν, όπου στην Ελληνική επικράτεια παρουσιαζόταν, παρέπεμπε σε τοπικά μαντεία. Στην Αμφίπολη που ήταν κέντρο της Διονυσιακής λατρείας, ένας λόγος περισσότερο. Η Αμφίπολη όμως ήταν και το βασιλικό νομισματοκοπείο. Έτσι αρχής γενομένης από τον Φίλιππο Β΄, όλοι οι Μακεδόνες βασιλιάδες είχαν τον τρίποδα στα νομίσματά τους (νο 6,7,8,9,10).

6

                                                                               7

                                                                             8

                                                                                9

                                                                               10

      Το θεμελιώδες ερώτημα προκύπτει όμως στο ίδιο απόσπασμα, από τον χαρακτηρισμό του μνημείου, ως ηρώο του Ηφαιστίωνα. Σε ένα ηρώο οποιουδήποτε, υπάρχουν πράγματα μέσα που αναφέρονται σε αυτόν. Έτσι και εφόσον δεν υπάρχουν επιγραφές, μπορεί να είναι αναγνωρίσιμο. Τι λοιπόν είναι αυτό, πέραν των Διονυσιακών χαρακτηριστικών, που παραπέμπει στον Ηφαιστίωνα; Από όσα πέσανε στην δική μου αντίληψη, τίποτα. Μάλιστα ότι εμφανίζεται μοιάζει αταίριαστο σε τέτοια προοπτική.   

ΧΡΥΣΟΣ ΤΟΥ ΠΑΓΓΑΙΟΥ

Δελτίο Τύπου

      Συνεχίζεται για έβδομη στη σειρά Δευτέρα, στις 21.15 ώρα στην αίθουσα διαλέξεων της ΚΕΔΗΣ (πρώην ΔΕΠΚΑ), η συνάντηση ιστοριοφίλων.

      Το θέμα αυτής της Δευτέρας (19/10/2015) θα είναι ο πυρετός του χρυσού και ο αποικισμός του Παγγαίου. Το πρόγραμμα θα περιλαμβάνει ομιλία του ερευνητή νομισματολόγου Αστέριου Τσίντσιφου, ακολουθούμενη από διάλογο με τους παρευρισκομένους.

ΠΡΟΣΟΧΗ ΑΛΛΑΓΗ ΩΡΑΣ     ΝΕΑ ΩΡΑ  21.15

ΔΕΛΦΙΝΙΑ ΚΑΙ ΦΩΚΙΕΣ

   Η Φώκια ήταν ένα σπανιότατο νομισματικό θέμα, που στην αρχαιότητα χαρακτήριζε τη Φώκαια της Ιωνίας στη μικρά Ασία. Εκεί υπήρχε και σαν ανεξάρτητο θέμα (νο 1,2), αλλά και σαν σύμβολο (νο 3) που λειτουργούσε σαν σήμα κατατεθέν της πόλης. Στην νομισματική επιστήμη δεν υπήρχαν αναφορές για κοπές με φώκια σε άλλες περιοχές.

1

2

 3

      Και ξάφνου πολύ πρόσφατα, εμφανίζεται ένα νόμισμα για πρώτη φορά (νο 4), που απεικονίζει δυο φώκιες!! Από την περιγραφή που θα δούμε στη συνέχεια, φανερό είναι ότι ο αρχαιολόγος το «πρώτη φορά», δεν μπόρεσε να το διαχειριστεί.

4

Description: Islands off Thrace, Thasos AR Hemiobol. Circa 500-480 BC. Two dolphins swimming in opposite directions, the one over the other; pellets around / Quadripartite incuse square. Le Rider, Thasiennes, 9; SNG Copenhagen 1020; BMC 18; HGC 6, 337. 0.42g, 8mm.

Κατάφερε να κάνει τρία λάθη, μέσα σε τρις γραμμές. Το νόμισμα δεν κόπηκε στο νησί της Θάσου, δεν είναι ημιόβολο αλλά ¾ του οβολού και φυσικά δεν πρόκειται για δελφίνια. Εκτός αυτών και οι παραπομπές που κάνει στο τέλος, αφού παραγνώρισε είναι λανθασμένες. Τα δελφίνια που φυσικά είναι Θασίτικα νομίσματα και κόβονταν στην ηπειρωτική χώρα του Παγγαίου, ήταν όπως τα βλέπουμε στο νο 5 και 6.

                                                                          5

                                                                        6

                                                                            

Το νόμισμα νο 4 με τις φώκιες, είναι αναμφισβήτητα Παγγαιορείτικο. Αυτό αποδεικνύεται από τις τρις μπίλιες στο πεδίου του εμπροσθότυπου. Οι μπίλιες ασχέτου αριθμού, ήταν κάτι που χαρακτήριζε την νομισματοκοπία του Παγγαίου και απαντάται σε εκατοντάδες τύπους νομισμάτων. Έτσι λοιπόν σε ένα αποικιακό περιβάλλον όπως ήταν αυτό του Παγγαίου, για πρώτη φορά θα επαναλάβω, εμφανίζεται νόμισμα με φώκιες. Αυτό το έκοψαν οι Φωκαείς άποικοι εκεί, πολύ πριν εισαχθεί η νομισματοκοπία στην μητρόπολη Φώκαια.

      Ο αρχαιολόγος έδρασε στα πλαίσια μιας υπεραπλουστευμένης νομισματικής επιστήμης, όπως αυτή λειτουργεί έως σήμερα. Δεν είναι το μοναδικό κρούσμα, υπάρχουν δεκάδες τέτοια. Στην περίπτωσή μας, έπρεπε να προσέξει ότι δεν υπάρχουν ραχιαία πτερύγια, ότι το άνοιγμα της ουράς είναι μεγάλο για δελφίνι, την εμφανή καμπούρα και το κεφάλι της φώκιας που είναι ξεχωριστό, μη έχοντας σχέση με τη μύτη του δελφινιού. 

ΑΡΤΕΜΙΣ ΒΑΦΥΡΑ ΣΤΟ ΔΙΟΝ

Το Δίον υπήρξε ιερή πόλη και από τα χρόνια του προοδευτικού βασιλιά Αρχέλαου της Μακεδονίας, εκπολιτιστικό κέντρο εφάμιλλο της Ολυμπίας και των Δελφών. Έτσι, χαρακτηριστικό της πόλης ήταν οι ναοί και πλήθος γλυπτών και αγαλμάτων. Εκεί μετά τη μάχη της Χαιρώνειας το 338 πΧ. θυσίασαν από κοινού Φίλιππος και Αλέξανδρος (σκηνή από κοινού θυσία των μεγίστων Μακεδόνων, αποκαλύφθηκε στο μνημείο Καστά στην Αμφίπολη).

Το Δίον είναι ένας μαγευτικός τόπος στην Πιερία, στο σημείο ακριβώς που σβήνουν οι ανατολικές υπώρειες του Ολύμπου και αναβλύζουν εκατοντάδες πηγές με κρυστάλλινο νερό. Από εκεί ξεκινούσε και ο Βαφύρας, το αρχαίο ποτάμι, που στα πεντακάθαρα νερά του λούζονταν οι Νύμφες. Ο Βαφύρας ήταν ένας ναυσίπορος ποταμός που έδενε με τη θάλασσα, επιτρέποντας έτσι στο Δίον να είναι λιμάνι. Το ποτάμι αυτό ήταν γνωστό στην αρχαιότητα όχι μόνο γιατί ήταν πλωτό, όπως αναφέρει ο Παυσανίας, αλλά και  γιατί συνδεόταν στενά με το μύθο του Ορφέα. Σύμφωνα με την παράδοση, μετά το θάνατο της Ευρυδίκης ο Ορφέας συμπεριφερόταν με περιφρόνηση στις γυναίκες. Αρνούνταν λοιπόν να τις μυήσει στα μυστήριά του και με τη μουσική του μάγευε τους άνδρες της περιοχής, οι οποίοι παραμέλησαν τις γυναίκες τους. Μαινόμενες αυτές, στους πρόποδες του Ολύμπου και όχι μακριά από το Δίον, σκότωσαν τον Ορφέα. Κατόπιν θέλησαν να πλύνουν τα ματωμένα χέρια τους στον ποταμό Ελικώνα που έρρεε στη χαράδρα του Ολύμπου. Το ποτάμι απέφυγε το μίασμα και χάθηκε μέσα στη γη για να ξαναβγεί στην επιφάνεια στο Δίον με άλλο όνομα (Βαφύρας). Έτσι ερμηνεύει ο μύθος το γεωλογικό φαινόμενο της εξαφάνισης του νερού στη χαλικώδη κοίτη της χαράδρας και την επανεμφάνισή του στις πηγές του Δίου. Το όνομα του ποταμού Βαφύρα έχει ετυμολογική σχέση με το «βάφω» ή «χρωματίζω βυθίζοντας σε υγρό», έννοιες που παραπέμπουν στη μυθολογική αιτία εξαφάνισης του ποταμού κάτω από το έδαφος (Παυσ. 9.30.8).

ΕΙΚΟΝΑ: Το ακέφαλο άγαλμα της Αρτέμιδος Βαφύρας, όπως βρέθηκε στο ιερό της θεάς δίπλα στον ποταμό.

           Είναι πραγματικά ατυχία που το Δίον κατά τα Ελληνιστικά χρόνια, δεν έκοβε αυτόνομα νομίσματα. Θα μπορούσαμε τότε με βάση αυτά, να γνωρίσουμε πολλές πτυχές της πόλης που τώρα παραμένουν άγνωστες. Αυτό άλλαξε επί Ρωμαιοκρατίας. Η πόλη σαν αποικία των Ρωμαίων πλέον (COLONIE), έκοψε αυτόνομα (είναι αυτά που αναφέρονται στην πόλη, χωρίς αναφορά στον αυτοκράτορα) και αυτοκρατορικά νομίσματα.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΝΟΜΙΣΜΑ

(του ερευνητή νομισματολόγου Αστέριου Τσίντσιφου)

      Στα ελάχιστα αυτόνομα νομίσματα του Δίου, συμπεριλαμβάνεται και ένα που είναι πραγματικός θησαυρός. Πρόκειται για το νόμισμα της Αρτέμιδος Βαφύρας.

 

Χάλκινο νόμισμα διαμέτρου 15 χιλ. και βάρους 2,5 γρ. κομμένο μεταξύ του 31 και 27 πΧ.. Μπροστά έχει την Άρτεμη να τοξεύει με την λατινική επιγραφή DIANA BAPHYRA. Πίσω έχει άροτρο, με την επίσης λατινική επιγραφή COL DIENSIS.

      Το άρθρο κάνει πρόταση στην αρχαιολογική υπηρεσία, να ψάξει στα υπόγειά της και να βρει ένα νόμισμα της Αρτέμιδος Βαφύρας και δίπλα στο άγαλμα να το εκθέσει στο μουσείο του Δίου. Ο λόγος είναι απλός και ισχύει σε εκατοντάδες άλλες ίδιες περιπτώσεις. Το νόμισμα σε κάθε περίπτωση μεταφέρει πολλαπλάσιες πληροφορίες και θα το δούμε στην πράξη ευθύς αμέσως. Πριν από οτιδήποτε, εντύπωση προκαλεί το άγαλμα σε σχέση  με την παράσταση του νομίσματος, στα οποία η στάση είναι ίδια. Είναι φυσικά η στάση τόξευσης, την οποία στο νόμισμα την βλέπουμε ολοκληρωμένη. Ο τόπος εύρεσης του αγάλματος, που ήταν οι όχθες του Βαφύρα, το χαρακτήρισαν. Ενδεχομένως από αυτό δόθηκε η ονομασία. ‘Όμως η επιγραφή DIANA BAPHYRAS στο νόμισμα το επιβεβαιώνει απόλυτα. Χωρίς αμφιβολία η απόδειξη του νομίσματος είναι πιο άμεση.

      Έχοντας το νόμισμα δυο όψεις, οι πληροφορίες δεν σταματούν εδώ. Πόσοι ξέρουν ότι το Δίον ορίσθηκε από τους Ρωμαίους να είναι αποικία τους; Ακόμα, ποιος ξέρει τι χαρακτήριζε τις Ρωμαϊκές αποικίες; Ψιλά γράμματα της ιστορίας θα έλεγε κάποιος, που όμως και σ’ αυτά επιλαμβάνεται το νόμισμα της Αρτέμιδος. Η επιγραφή πίσω (COL DIENSIS) ονομάζει το Δίον αποικία. Η Λατινική γραφή ήταν χαρακτηριστικό μόνο των αποικιών. Αντίθετα, η Ελληνική γραφή που ήταν επικρατούσα, χαρακτήριζε όλα τα άλλα νομισματοκοπία. Το άροτρο που απεικονίζεται πίσω, συμβολίζει τον αγροτικό χαρακτήρα των αποικιών γενικότερα, αφού εκεί στους αποίκους γίνονταν διανομή γαιών (Χωραφιών). 

ΥΔΡΙΑ – ΤΕΦΡΟΔΟΧΟΣ

 Ακόμα μια παρεξήγηση δημιουργήθηκε κατά την παρουσίαση αποτελεσμάτων της 30/09/2015 που αφορούσε την ανασκαφή της Αμφίπολης. Οι υπεύθυνοι εξέλαβαν τις υδρίες που απεικονίζονταν στη ζωφόρο (εικόνα), για τεφροδόχους. Φυσικό επακόλουθο ήταν να μιλήσουν για δυο νεκρούς, όσες και οι υδρίες και έτσι η αλήθεια να απομακρυνθεί περισσότερο.

ΕΙΚΟΝΑ

      Δεν υπήρχε καμιά χρησιμότητα να απεικονίζονται τεφροδόχοι σε οποιεσδήποτε παραστάσεις. Δεν υπάρχει τέτοιο προηγούμενο και έτσι δεν μπορεί να υιοθετηθεί. Αλλά ακόμα και αν κάποιος αρχαίος καλλιτέχνης αποφάσιζε να βάλει τεφροδόχο σε έργο του, τότε δεν θα της έδινε σχήμα υδρίας. Δεν συνήθιζαν οι δημιουργοί τότε να ανακατεύουν γνωρίσματα και να δημιουργούν παρεξηγήσεις.

1

2

3

4

5

      Η υδρία όπως μας διδάσκουν τα νομίσματα, παρέπεμπε ευθέως στο κρασί και χαρακτήριζε φημισμένες για το κρασί τους, περιοχές (Ζελαία νο 1) ή πόλεις (Ποτίδαια νο 2, Τορώνη νο 3, Χίος νο 4). Εκτός όμως από αυτό, όλος ο Διονυσιακός θίασος εμφανίζεται πάλι σε νομίσματα με υδρίες (νο 3,4) αλλά και άλλα σκεύη (νο 5) σχετικά με το κρασί. Οι υδρίες λοιπόν που εμφανίζονται στη ζωφόρο του μνημείου «Καστά», έχουν να κάνουν με το κρασί που ήταν απαραίτητο συστατικό σε μια Διονυσιακή ατμόσφαιρα. 

Η τοποθέτηση μας πάνω στην παρουσίαση αποτελεσμάτων, όπως αυτά ανακοινώθηκαν στο ΑΠΘ στις 30/09 .

ΑΘΗΝΑΙΟΙ ΣΤΟ ΠΑΓΓΑΙΟ την Δευτέρα 12-10-15 ώρα 21.15 στην ΚΕΔΙΣ (πρώην ΔΕΠΚΑ)

Η ΓΛΑΥΚΑ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΣΤΟ ΠΑΓΓΑΙΟ

      Συνεχίζεται για έκτη στη σειρά Δευτέρα, στις 21.15 ώρα στην αίθουσα διαλέξεων της ΚΕΔΗΣ (πρώην ΔΕΠΚΑ), η συνάντηση ιστοριοφίλων

.

      Το θέμα αυτής της Δευτέρας 12/10/2015 θα είναι οι ΑΘΗΝΑΙΟΙ ΣΤΟ ΠΑΓΓΑΙΟ. Το πρόγραμμα θα περιλαμβάνει ομιλία του ερευνητή νομισματολόγου Αστέριου Τσίντσιφου, ακολουθούμενη από διάλογο με τους παρευρισκομένους.  

ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΗΦΑΙΣΤΙΩΝΑ

       Μονόγραμμα είναι ένα σύμπλεγμα γραμμών, τοποθετημένες έτσι, ώστε να είναι διακριτά όλα ή μέρος των γραμμάτων που απαρτίζουν ένα όνομα. Το μονόγραμμα χρησιμοποιούσε τις ελάχιστες γραμμές που απαιτούνταν γι αυτό. Έτσι αντιλαμβάνονταν τα μονογράμματα οι αρχαίοι και έχουμε εκατοντάδες παραδείγματα γι αυτό. Όταν λοιπόν έγινε αναφορά για το μονόγραμμα του Ηφαιστίωνα, τότε το μυαλό μου πήγε αυτόματα στον κανόνα. Έπρεπε να φανταστώ όμως, ότι για ανθρώπους, που ονομάζουν τις μαινάδες Καρυάτιδες και το άρμα του Φιλίππου αρπαγή της Περσεφόνης, δεν είναι δυνατόν να είναι ακριβείς στα λεγόμενά τους. Ονόμασαν λοιπόν δυο ομάδες, όχι συμπλεγμένων αλλά μεμονωμένων γραμμάτων, μονόγραμμα!!!! Θα μου πείτε βέβαια κάποιοι, «τι σημασία έχει αυτό, η ουσία είναι ότι τα γράμματα αυτά λένε Ηφαιστίων». Σημασία έχει κατ αρχάς για το ποιόν των επιστημόνων που δεν ξέρουν να εκφράζονται. Πάντα θα υπάρχει διαφορά μεταξύ αυτών που υπηρετούν την επιστήμη τους, με αυτούς που θρέφονται από αυτή. 

        Μονόγραμμα του Ηφαιστίωνα λοιπόν δεν υπήρξε ποτέ. Υπήρξε όμως αυτό το λίγο απ όλα πάνω στα μαρμάρινα «σκουπίδια», που με καμάρι επιδείχθηκαν. Μα καλά μέσα σε τόση χλιδή, δεν βρήκαν ένα καθαρό μάρμαρο να γράψουν κάτι το τόσο σημαντικό, παρά πήραν ένα ήδη χρησιμοποιημένο; Αν ζούσε ο Αλέξανδρος που έδωσε την εντολή, θα τους έπαιρνε αμέσως τα κεφάλια. Και γιατί αυτά τα μάρμαρα με τη γραφή είναι τόσο ταλαιπωρημένα; Δεν ήταν καταχωμένα για να διατηρηθούν φρέσκα, όπως τα άλλα εκεί μέσα στο μνημείο; Και αν δεν ήταν εκεί μέσα, πόσο θράσος χρειάζεται να τα επικαλείσαι για στοιχείο;

        Να μην ξεχνάμε ότι όλα τα μάρμαρα που εντοπίστηκαν στη λίμνη Κερκίνη και ανήκαν στο μνημείο, ήταν γραμμένα.  Γράφοντας αυτές τις γραμμές, ήδη ξέσπασαν αντιδράσεις από τον επιστημονικό κύκλο, που φέρνει σε στάση άμυνας την κυρία Περιστέρη. Η αρχαιολόγος κυρία Κοταρίδη χωρίς να χρησιμοποιεί για ευνόητους λόγους σκληρή γλώσσα, πολύ σωστά λέει:…….. 

Η χάραξη είναι αμελέστατη και χρειάζεται πολλή φαντασία για να μπορέσει να αποδειχθεί οποιαδήποτε συνάφεια με το βασιλικό περιβάλλον. Και βεβαίως παραμένει ανοιχτό το ζήτημα της χρονολόγησης των επιγραφών…… 

 «Σταματήστε γιατί θα εκτεθείτε, υπάρχουν κι άλλα στοιχεία» λέει η ανασκαφέας. Αυτό μου ξυπνάει τη μνήμη, γιατί το ίδιο επιχείρημα ακούστηκε στον αέρα, όταν στριμώχτηκε για τα ανεπαρκή στοιχεία της αρχαίας Βέργης την οποία τοποθέτησε στην κοινότητα του νέου Σκοπού. Από τότε όμως πέρασαν χρόνια και όσο εσείς είδατε τα νέα στοιχεία, άλλο τόσο τα είδα και εγώ.   

Η ΑΓΝΟΙΑ ΤΩΝ ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΕΚΘΕΤΕΙ

      Ίσως είναι σημάδι των καιρών που ζούμε, όμως η επιστημονικότητα  του «περίπου» πρέπει να πάρει ένα τέλος. Αναφέρομαι στην παρουσίαση των δυο μονογραμμάτων, που συνέβει στην αίθουσα διαλέξεων του ΑΠΘ, κατά την διάρκεια των ανακοινώσεων για την ανασκαφή στην Αμφίπολη.  

1

2

                                                                                 3

      Εντοπίστηκαν μονογράμματα στο μνημείο, τα οποία αποδόθηκαν στον Αντίγονο μονόφθαλμο (382 – 301 πΧ.). Για του λόγου το αληθές παρουσίασαν ένα νόμισμα που έφερε το ίδιο μονόγραμμα (νο 1), αλλά που όμως αυτό ανήκε στον Αντίγονο Γονατά (319 – 239 πΧ.). Πιθανότατα αυτό βόλευε για το κατασκευασμένο σενάριο που περιελάμβανε τον μονόφθαλμο, όμως η υπόθεση ότι όλοι οι Αντίγονοι είχαν το ίδιο μονόγραμμα, μόνο την επιστημονικότητα του «περίπου» εξυπηρετεί. Η συμβουλή μου είναι πως αν θέλετε να είστε επιστήμονες, τότε πρέπει να είστε ακριβείς. Ο Γονατάς στα νομίσματά του λοιπόν (νο 1,2,3) έβαζε το μονόγραμμά του.

4

                                                                             5

                                                                              6

      Ο Αντίγονος μονόφθαλμος εξέδωσε νομίσματα, πάντα εκτός εξαιρέσεων (νο 4) στο όνομα του Αλεξάνδρου (νο 5,6,7,8,9,10). Τα μονογράμματά του ήταν περισσότερα του ενός και όλα είχαν σαν βάση το ΑΛΦΑ. Το συνηθέστερο ήταν το ΑΝ (νο 4,5,6). Σε κανένα του νόμισμα όμως δεν βρίσκουμε το μονόγραμμα του Γονατά. Δυστυχώς για εσάς που εκπροσωπείτε το «περίπου», ο μονόφθαλμος δεν είχε παρουσία στο μνημείο. Θα πρέπει από τούδε να λαμβάνετε υπ όψη όλες τις γραμμούλες των μονογραμμάτων.  

7

                                                                               8

                                                                                 9

9

10

      ‘Όσον αφορά το δεύτερο μονόγραμμα, που αποδώσατε στον Ηφαιστίωνα, έχω να σας πω ότι κάνατε μια σπουδαία ανακάλυψη. Αρκεί να μας πείτε με πιο άλλο βεβαιωμένο μονόγραμμα του Ηφαιστίωνα είναι συγκρίσιμο. Βλέπετε επικρατεί η πεποίθηση ότι ο Ηφαιστίωνας δεν είχε μονόγραμμα. ‘Όσον αφορά την Κυρία Περιστέρη, όπως και στην περίπτωση της αρχαίας Βέργης που την τοποθέτησε στην κοινότητα του νέου Σκοπού, είναι μαθημένη στην διαστρέβλωση της ιστορίας μας. Εσείς όμως Κύριε Λεφαντζή;